پای فرمت های مختلف ویدئویی از زمانی به ادبیات استفاده کنندگان از رایانه ها باز شد که نوارهای VHS از دور خارج شدند و CD ها جای آنها را بین مصرف کنندگان گرفتند. البته در سال های قبل گستردگی چندانی بین فرمت های مختلف وجود نداشت (یا به عبارت بهتر تفاوت خاصی برای کاربر نهایی نمی کرد) چون فایل ها محدود بودند و بیشتر روی همان CD ها جا به جا می شدند. اما بعد از انفجار اینترنت دیگر امکان نداشت 10 – 12 فایل تصویری را پیدا کنید که همه روی حجم یک CD جا شوند و همین هم راه را برای DVD باز کرد. اما حالا عصر DVD ها هم به پایان رسیده و حافظه های فلش کار را برای همه راحت کرده اند. در این بین یکی از سوالاتی که ممکن است ذهن بسیاری از کاربران را درگیر کرده باشد آن است که داستان فرمت هایی مانند avi و mp4 و امثال آنها چیست و واقعا چه تفاوتی بین همه آنها وجود دارد؟ اگر شما هم از همین دسته هستید در ادامه با ما همراه باشید.

البته قصد ما از بیان این مطالب، سر در گم کردن کاربران با اصطلاحات فنی پیچیده و پرداختن به جزئیات تکنیکی مورد استفاده نیست و آنها را به مطالب تخصصی تر در آینده موکول می کنیم، اما برای داشتن دیدگاه بهتری از این اسامی (یا فرمت ها) تنها کافی است با چند اصطلاح آشنا باشید.

کدک (Codec)

ویدئوها در حالت کلی پس از ضبط شدن به دو دسته اصلی تقسیم می شوند. ویدئوهایی که دقیقا با همان کیفیت اصلی به دست مخاطب می رسند (برای مثال چیزی که در دیسک های بلوری می بینید و یک فیلم 2 ساعتی بیش از 50 گیگابایت حجم دارد از همین نوع است) و دسته دوم ویدئوهایی که برای کاهش حجم آنها عملیات فشرده سازی بر رویشان انجام می شود. این عملیات فشرده سازی از آنجا که باعث از دست رفتن بخشی از جزئیات ویدئو و کاهش نسبی کیفیت آن می شود، lossy compression نام دارد. اینجاست که نقش کدک ها روشن می شود. کدک در واقع عملیات فشرده سازی و بازگشایی مجدد داده ها را انجام می دهد تا آن را برای نمایش در سیستم شما آماده کند. معمولا روی رایانه ها کدک های مختلفی به صورت پیش فرض نصب هستند و کاربران هم با استفاده از برنامه هایی مانند VLC مجموعه کدک های قابل پخش در سیستم را افزایش می دهند. معروف ترین کدک های مورد استفاده در فشرده سازی فایل های ویدئوی عبارت اند از:

– FFmpg که شامل فرمت هایی مانند MPEG-2 و MPEG-4 است)

– DivX که با برخی از فایل های به خصوص MPEG-4 کار می کند و در دوره پیش از ظهور فایل های HD رواج داشت

– XviD که نوع خاص و متن بازی از DivX است و به خصوص بین کسانی که فیلم ها را به صورت غیر قانونی روی اینترنت قرار می دهند محبوب است

– x264 که به گونه ای نوع فشرده شده ویدئوهای H.264 یا همان MPEG-4 AVC به حساب می آید و در ویدئوهای با کیفیت به کار می رود

البته کدک ها تنها به همین موارد ختم نمی شوند و تعداد بسیار زیادی از آنها وجود دارد، اما در هر حال معروف ترین کدک های مورد استفاده همین ها هستند.

حامل (Container)

حالا باید به حامل ها یا containers بپردازیم. حامل ها چیزی نیستند به جز یک مجموعه از فایل ها. معمولا یک حامل از یک کدک ویدئو و یک کدک صدا تشکیل شده و می تواند شامل فایل های دیگری مانند فایل زیرنویس هم باشد. حامل ها به شما اجازه می دهند یک کدک خاص برای ویدئو و یک کدک خاص برای صدا در نظر بگیرید تا به این ترتیب برای مثال برای ویدئویی که صدای آن اهمیت بیشتری از خود تصویر دارد کدک صوتی با کیفیت تری قرار دهید یا برعکس. حامل های معروف هم عبارت اند از:

– AVI که توسط مایکروسافت ساخته شده است

– Matroska یا همان mkv معروف

– MP4 که توسط اپل به شهرت رسید و می تواند با فرمت های MP4 یا M4V ظاهر شود که البته در هر صورت یکسان است

– MOV که باز هم توسط اپل ساخته شده است

تفاوت حامل ها با یکدیگر در کدک هایی که پشتیبانی می شوند و همچنین امکان شامل کردن فایل های زیرنویس یا بخش بندی ویدئو است. در حال حاضر شاید mkv پر کاربردترین حامل بین فایل های ویدئویی باشد. MKV و MP4 هر دو از ویدئوهای با کیفیت H.264 پشتیبانی می کنند و البته MKV متن باز هم هست. از طرفی MP4 از فرمت های زیرنویسی مانند SubRip پشتیبانی نمی کند و avi هم در کل از هیچ فرمت زیرنویسی پشتیبانی نمی کند (یعنی نمی توانید فایل زیرنویس را به همراه فایل ویدئو در یک بسته کامل داشته باشید). البته یکی از مشکلات MKV هم آن است که هنوز همه برنامه های پخش کننده فایل های ویدئویی از آن پشتیبانی نمی کنند که البته به تدریج در حال برطرف شدن است و حداقل برنامه های معروف بین کاربران چنین مشکلی ندارند. البته اگر می خواهید ویدئوهایتان را روی دستگاه هایی مانند iPad یا xbox داشته باشید بهتر است از MP4 استفاده کنید تا مشکلی از بابت عدم پشتیبانی هم نداشته باشید.